Mỗi khi mùa dịch đến gần, những đối tượng có hệ miễn dịch yếu như trẻ em và người cao tuổi thường trở thành nhóm dễ bị tấn công bởi virus, vi khuẩn và các tác nhân gây bệnh khác. Trong bối cảnh các bệnh lây nhiễm ngày càng đa dạng như cúm mùa, COVID-19, sốt virus, viêm đường hô hấp…, việc tăng cường đề kháng mùa dịch trở thành ưu tiên hàng đầu trong chăm sóc sức khỏe cộng đồng.

Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ vì sao trẻ em và người già lại dễ mắc bệnh, đồng thời lý giải vai trò quan trọng của miễn dịch tự nhiên trong phòng ngừa bệnh tật.

1. Vì sao trẻ em dễ mắc bệnh vào mùa dịch?

Hệ miễn dịch chưa hoàn thiện là nguyên nhân chính khiến trẻ em – đặc biệt là trẻ dưới 5 tuổi – dễ bị nhiễm virus, vi khuẩn. Không giống như người lớn, trẻ em cần thời gian để hệ miễn dịch phát triển thông qua tiếp xúc với môi trường và thực phẩm.

Ngoài ra, trẻ nhỏ thường:

• Chưa biết giữ gìn vệ sinh cá nhân.

• Hay đưa tay, đồ chơi vào miệng.

• Tiếp xúc gần với bạn bè trong lớp học, nhà trẻ – tạo điều kiện cho mầm bệnh lây lan nhanh.

Các bệnh trẻ dễ mắc phải mùa dịch bao gồm: cúm, tay chân miệng, viêm đường hô hấp trên, sốt siêu vi, tiêu chảy do virus rota…

2. Người cao tuổi – “mục tiêu” của các bệnh truyền nhiễm

Người cao tuổi thường có hệ miễn dịch suy giảm do quá trình lão hóa tự nhiên. Ngoài ra, nhiều người già đang sống chung với bệnh mãn tính như tiểu đường, cao huyết áp, bệnh tim mạch, phổi tắc nghẽn mãn tính… khiến cơ thể càng thêm yếu ớt trước sự tấn công của mầm bệnh.

Khi nhiễm virus cúm hoặc vi khuẩn đường hô hấp, người già dễ gặp phải các biến chứng nặng nề như: viêm phổi, suy hô hấp, đột quỵ, nhiễm trùng huyết… Đặc biệt, với dịch bệnh như COVID-19, tỷ lệ tử vong ở nhóm người cao tuổi và có bệnh nền cao hơn hẳn so với nhóm trung niên khỏe mạnh.

3. Hệ miễn dịch – Lá chắn tự nhiên của cơ thể

Hệ miễn dịch là hệ thống phòng thủ tự nhiên, giúp cơ thể nhận diện – chống lại các mầm bệnh như virus, vi khuẩn, ký sinh trùng... Khi hoạt động hiệu quả, hệ miễn dịch có khả năng tiêu diệt tác nhân gây bệnh trước khi chúng xâm nhập sâu vào cơ thể hoặc gây biến chứng nghiêm trọng.

Có 2 loại miễn dịch chính:

• Miễn dịch bẩm sinh: là hàng rào phòng thủ có sẵn, bao gồm da, niêm mạc, dịch tiêu hóa, tế bào bạch cầu...

• Miễn dịch thích nghi: được hình thành sau khi cơ thể tiếp xúc với mầm bệnh (qua nhiễm bệnh hoặc tiêm vắc-xin).

Cả trẻ em và người già đều có điểm yếu ở một trong hai hệ thống này. Trẻ chưa phát triển hoàn chỉnh miễn dịch thích nghi, trong khi người già suy yếu cả hai loại miễn dịch theo thời gian.

4. Tác động của thời tiết, môi trường đến đề kháng

Thay đổi thời tiết, ô nhiễm không khí, độ ẩm cao, khói bụi… là các yếu tố làm giảm sức đề kháng. Vào mùa mưa, mùa lạnh, cơ thể dễ mất cân bằng nhiệt độ, niêm mạc đường hô hấp khô hơn, tạo điều kiện cho vi khuẩn – virus xâm nhập.

Ngoài ra, môi trường sống đông đúc, thiếu ánh sáng, không khí lưu thông kém (như trong lớp học, viện dưỡng lão, khu dân cư kín) cũng góp phần tăng nguy cơ lây lan dịch bệnh.

5. Vai trò của giấc ngủ và tâm lý trong miễn dịch

Giấc ngủ chất lượng giúp hệ miễn dịch phục hồi và sản sinh các tế bào bảo vệ như bạch cầu, kháng thể. Thiếu ngủ kéo dài sẽ khiến cơ thể dễ bị nhiễm trùng, thời gian phục hồi bệnh cũng chậm hơn.

Bên cạnh đó, căng thẳng kéo dài (stress, lo âu) làm tăng hormone cortisol – loại hormone ức chế hoạt động miễn dịch. Với người cao tuổi sống cô đơn hoặc trẻ nhỏ thiếu sự chăm sóc đúng cách, tình trạng này rất phổ biến, làm giảm sức đề kháng.

6. Vai trò của tiêm chủng trong phòng ngừa bệnh

Tiêm chủng là cách an toàn và hiệu quả nhất để xây dựng hệ miễn dịch chủ động, đặc biệt trong giai đoạn mùa dịch. Trẻ em cần được tiêm đầy đủ các mũi trong chương trình tiêm chủng mở rộng như: vắc-xin cúm, sởi – quai bị – rubella, bạch hầu, ho gà, viêm màng não…

Người già nên cân nhắc tiêm thêm các vắc-xin như:

• Vắc-xin cúm mùa hằng năm.

• Vắc-xin phòng viêm phổi do phế cầu.

• Vắc-xin COVID-19 (nếu chưa tiêm đủ mũi hoặc cần nhắc lại).

Tiêm chủng không chỉ bảo vệ bản thân mà còn hạn chế lây lan dịch trong cộng đồng.

7. Tác động của dinh dưỡng đến hệ miễn dịch

Dinh dưỡng cân đối là yếu tố then chốt để duy trì khả năng miễn dịch tốt. Cả trẻ em và người già nếu thiếu vi chất (vitamin A, C, D, E, sắt, kẽm, selen...) sẽ dễ nhiễm bệnh hơn và thời gian hồi phục lâu hơn.

Một số vấn đề dinh dưỡng phổ biến:

• Trẻ em biếng ăn, ăn lệch nhóm thực phẩm → thiếu đạm, thiếu sắt.

• Người già ăn uống kém, rối loạn tiêu hóa → thiếu vitamin, giảm hấp thu dưỡng chất.

Tình trạng thiếu hụt này làm suy giảm hoạt động của các tế bào miễn dịch, giảm khả năng sản xuất kháng thể và tăng nguy cơ mắc bệnh truyền nhiễm.

8. Kết luận

Trong bối cảnh các dịch bệnh ngày càng diễn biến phức tạp, tăng cường đề kháng mùa dịch không chỉ là biện pháp tạm thời mà cần trở thành chiến lược lâu dài để bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Trẻ em và người cao tuổi – hai nhóm dễ bị tổn thương nhất – cần được chăm sóc cẩn thận từ dinh dưỡng, giấc ngủ, vệ sinh cá nhân đến tiêm chủng và theo dõi y tế thường xuyên.

Chủ động phòng bệnh hôm nay chính là cách bảo vệ sức khỏe cho cả gia đình ngày mai. Đừng chờ đến khi có dịch mới hành động – hãy bắt đầu tăng cường miễn dịch ngay từ bây giờ!